W dobie rosnącej liczby zdjęć, filmów, dokumentów i backupów, przechowywanie danych staje się coraz większym wyzwaniem. Dyski zewnętrzne się psują, chmura kosztuje, a pendrive’y gubią. Rozwiązanie? Własny NAS – czyli domowy serwer plików, który daje Ci kontrolę nad danymi, dostęp z każdego miejsca i możliwość rozbudowy. I wcale nie musisz być informatykiem, żeby go zbudować. Wystarczy trochę sprzętu, odrobina chęci i ten poradnik.
Czym właściwie jest NAS?
NAS (ang. Network Attached Storage) to urządzenie do przechowywania danych, które podłączasz do swojej sieci domowej. Działa jak miniaturowy serwer plików – umożliwia dostęp do zdjęć, filmów, dokumentów i innych plików z każdego komputera, smartfona czy tabletu podłączonego do sieci Wi-Fi (a nawet zdalnie przez internet). Może też robić backupy, hostować multimedia, działać jako chmura, a nawet jako kamera monitoringu.
Co będzie Ci potrzebne?
1. Sprzęt
Masz dwie opcje:
a) Złożyć NAS z gotowych części (DIY)
b) Kupić gotowe urządzenie (np. Synology, QNAP)
W tym poradniku skupiamy się na opcji DIY – tańszej i bardziej elastycznej.
Minimalny zestaw:
- Stary komputer / mini-PC / Raspberry Pi
Potrzebujesz czegoś, co będzie działać 24/7. Mini-PC lub starszy laptop z niskim zużyciem prądu to idealna baza. - Dyski twarde (HDD lub SSD)
Najlepiej 2 lub więcej – dla przestrzeni i bezpieczeństwa (RAID). - Router z wolnym portem Ethernet
NAS najlepiej podłączyć po kablu – Wi-Fi może być za wolne. - Obudowa / półka / miejsce na sprzęt
NAS działa non-stop, więc musi mieć dobrą wentylację i być w miarę cichy.
Krok po kroku: Budujemy NAS
Krok 1: Przygotuj sprzęt
Znajdź urządzenie, które będzie sercem Twojego NAS-a. Może to być:
- Mini-PC z procesorem Intel Atom lub Celeron
- Raspberry Pi 4 z 4 GB RAM (minimum)
- Stary laptop z dyskiem SSD
Podłącz go do zasilania i sieci. Sprawdź, czy BIOS pozwala uruchamiać komputer po zaniku prądu (ważne!).
Krok 2: Wybierz system operacyjny NAS
Masz kilka opcji, ale trzy najpopularniejsze to:
- TrueNAS CORE – najbardziej rozbudowany, wymaga mocniejszego sprzętu
- OpenMediaVault (OMV) – lekki, prosty, idealny na start
- UnRAID – płatny, ale bardzo elastyczny
Dla większości domowych użytkowników polecam OpenMediaVault – działa nawet na Raspberry Pi i ma czytelny interfejs.
Krok 3: Zainstaluj system
- Pobierz obraz systemu z oficjalnej strony (np. OMV).
- Nagraj go na pendrive’a za pomocą programu typu Balena Etcher.
- Włóż pendrive do wybranego urządzenia i uruchom instalację.
- Postępuj zgodnie z instrukcjami instalatora – system zainstaluje się na dysku głównym.
Krok 4: Podłącz i skonfiguruj dyski
Po instalacji:
- Zaloguj się do interfejsu webowego NAS-a (wpisz IP urządzenia w przeglądarce).
- Sformatuj i zamontuj dyski.
- Utwórz udział sieciowy (ang. shared folder), np. „Multimedia” lub „Backup”.
Możesz ustawić też RAID, jeśli masz kilka dysków – np. RAID 1 (lustrzane kopie) dla bezpieczeństwa.
Krok 5: Udostępnij pliki w sieci
Dodaj użytkowników i hasła. Włącz usługi takie jak:
- SMB/CIFS – do połączenia z Windows/Mac
- FTP/SFTP – do zdalnego dostępu
- DLNA – jeśli chcesz streamować filmy na TV
Teraz z każdego komputera w sieci możesz otwierać folder NAS-a jak zwykły dysk.
Krok 6: Zadbaj o bezpieczeństwo
- Włącz regularne aktualizacje systemu.
- Ustaw backup danych (np. raz dziennie na zewnętrzny dysk).
- Skonfiguruj dostęp tylko dla zaufanych użytkowników.
- Rozważ VPN, jeśli chcesz mieć zdalny dostęp bez narażania się na ataki.
Czy warto?
Jeśli zależy Ci na:
- Dostępie do danych z każdego miejsca
- Prywatności (bez chmury firm trzecich)
- Backupach zdjęć, filmów i dokumentów
- Własnej „chmurze” bez abonamentu
…to zdecydowanie tak. Raz skonfigurowany NAS działa przez lata i może być rozbudowywany w razie potrzeby.
Budowa własnego NAS-a nie jest trudna, a daje realną kontrolę nad tym, gdzie i jak przechowujesz swoje dane. Dla jednych to tylko miejsce na zdjęcia z wakacji, dla innych – domowe centrum multimedialne, kopia zapasowa całej rodziny i serwer do nauki IT. A co najważniejsze – to wszystko możesz mieć bez miesięcznych opłat i zależności od zewnętrznych firm.